Auðlindaskattur, réttlæti og laun: lítil umræða

Í Fréttablaðinu í dag er að finna góðan leiðara eftir Þorstein Pálsson, ritstjóra.  Ég tek mér hér það bessaleyfi að birta leiðarann hér og munstra Þorstein þar með sem gestapenna hjá mér.  Auðvitað er þetta argasti dónaskapur en hér læt ég minni hagsmunni víkja fyrir meiri.  Mér finnst þessi leiðari eiga erindi til sem flestra og stóla á að Þorsteinn fyrirgefi mér.  (Myndina sem hér fylgir fékk ég ásamt Jólakveðju frá Kristjáni Egilssyni.  Þessa mynd sem hann kallar "Eyja hinna rísandi sólar" tók hann 2. des úr Stokkseyrafjöru.  Frábær mynd frá góðum manni).

Alþingi hefur að tillögu sjávarútvegsráðherra fellt tímabundið niður auðlindaskatt af þorskveiðiréttindum. Óveruleg umræða hefur farið fram um þessa breytingu. Skýringin er hugsanlega sú að hér er um að ræða tiltölulega hóflegan skatt.

Talsmenn Framsóknarflokksins eru þeir einu sem að einhverju marki hafa látið að sér kveða í þessari umræðu. Þeir hafa með gildum rökum gagnrýnt ríkisstjórnina fyrir að ganga ekki nægjanlega langt í að fella skattinn alfarið niður um tíma að minnsta kosti. Almenn hagfræðileg rök mæla þannig með lækkun skatta á atvinnufyrirtæki fremur en styrkveitingum þegar aðstæður kalla á opinberar aðgerðir.

Einörð afstaða forystumanna Framsóknarflokksins í þessu máli er um margt athyglisverð þegar til þess er litið að rétt fyrir lok vorþings lét þáverandi flokksforysta að því liggja að til stjórnarslita gæti komið fyrir kosningar ef samstarfsflokkurinn féllist ekki á að festa í stjórnarskrá skyldu til þess að leggja skatt á alla nýtingu náttúruauðlinda í samræmi við gamlar tillögur svokallaðrar auðlindanefndar.

Ef horfið hefði verið að því ráði hefði ekki verið unnt að lækka skatt á sjávarútveginn eftir þorskniðurskurðinn; hvað þá að fella hann niður með öllu. Leggja hefði þurft nýjan skatt á bændur fyrir not afrétta og ennfremur á fyrirtæki og almenning vegna kaupa á raforku og heitu vatni.

 Stundum er því haldið fram að auðlindaskattur sé annarrar náttúru en aðrir skattar fyrir þá sök að hann snúist um réttlæti. Sannleikurinn er þó sá að erfitt er að færa gild rök fyrir því að réttlætið sjálft felist í skattheimtu. Hún er hins vegar að ákveðnu marki réttlætanleg nauðsyn. Út frá hagrænum sjónarmiðum getur skattheimta svo verið misjafnlega skynsamleg og misjafnlega réttlát.

Flestum er til að mynda ljóst að ekki er sérlega réttlátt að láta eina auðlind bera skatt en ekki aðrar eins og gildandi löggjöf gerir ráð fyrir. Ástæðan fyrir því að þeir sem telja auðlindaskatt vera réttlætismál hafa ekki árætt að krefjast skattlagningar á orku búskapinn er sú að skattur á því sviði á greiða leið beint út í verðlagið. Hækkun raforkuverðs og hitaveitureikninga yrði með öðrum orðum óvinsælt réttlæti.

Áhrifin á hag almennings eru óbeinni í sjávarútvegi. En þar gildir eins og annars staðar að skattar eru ekki útflutningsvara. Þeir fá ekki útrás í markaðsverði erlendis. Skattar sem leggjast á sjávarútveg en ekki aðrar atvinnugreinar hafa því fyrst og fremst þau hagrænu áhrif að veikja samkeppnisstöðu atvinnugreinarinnar um fjármagn og vinnuafl.

Ef arðsemi er minni í sjávarútvegi en annars staðar leitar fjármagn síður í þann farveg. En líklegast er að skattheimta af þessu tagi hafi fyrst áhrif í þá veru að veikja sjávarútveg í samkeppni um vinnuafl. Það þýðir á mæltu máli að skatturinn leiðir til þess að sjávarútvegurinn greiðir að sama skapi lægri laun en ella væri.

Margir eiga erfitt með að koma auga á afgerandi réttlæti í því að lækka laun í einni atvinnugrein en ekki öðrum með sérstakri skattheimtu. Augu forystumanna Framsóknarflokksins hafa á síðari hluta ársins verið næmari en annarra fyrir þessum einföldu staðreindum um réttlæti og hagræn áhrif skattheimtu.

Þessi afstaða verðskuldar því meiri athygli en hún hefur hlotið og reyndar nokkurt lof í fyrirferðarlítilli umræðu. Grundvallarspurningin
er stór þó að fjárhæðin sé ekki risavaxin.

Athugasemdir

[Þorkell Sigurjónsson, 24.12.2007 kl. 12:10]

Gleðileg jól.