Hér við land er talið að hvalir éti um 6 milljónir tonna af sjávarfangi árlega

Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að hvalveiðar eigi að stunda svo fremi sem fyrirtæki telji þær arðbærar og stofnar þoli veiðar.  Til að setja mig inn í málið grúskaði ég aðeins í þessi fræði.  Eftirfarandi pistill byggi ég á minni og þeim upplýsingum sem ég viðaði að mér í ýmsum bókum og af ýmsum vefsíðum.  Sannast sagna nennti ég ekki að eltast við að geta heimilda og viðurkenni ritstuld beri einhver slíkt upp á mig. 

Hvalveiðar við Ísland
Hvalveiðar við Íslandsstrendur eiga sér ekki ýkja langa sögu.  Lengst af voru þær stundaðar af útlendingum.  Íslenskar heimildir greina frá því að hvalveiðar hafi verið stundaðar við Ísland frá útlendum skipum frá fyrstu árum 17. aldar og fram á þá 18. Einkum voru þessar veiðar stundaðar við Vestfirði og í fyrstu virðist eingöngu um spænska Baska að ræða.

Upphaflega var hvalur veiddur vegna kjötsins en þegar komið var fram undir lok miðalda var lýsi hins vegar orðið verðmætasta afurðin og á sextándu öld var það notað sem ljósmeti (og þótti taka öðru fram) en einnig í sápu, við sútun og fataiðnað.

Íslendingar hefja ekki veiðar á Hval svo einhverju nemi fyrr en um 1935 og höfðu þær þá verið bannaðar frá 1916 en þá setti Alþingi lög til að koma í veg fyrir hvalveiðar Norðmanna en ásókn þeirra þótti gengdarlaus.  Atvinnuveiðar Íslendinga stóðu til 1986 þegar Alþjóðahvalveiðiráðið fyrirskipaði tímabundna stöðvun hvalveiða í atvinnuskyni.  Segja má að síðan þá hafi mikill styrr staðið um þessar veiðar og deilan náð hámarki nú fyrir skömmu þegar Einar Kristinn fyrrverandi sjávarútvegsráðherra gaf út heimild til atvinnuveiða á ný.  Núverandi ráðherra hefur svo að vel ígrunduðu máli ákveðið að breyta ekki þessari ákvörðun.

Rök með og á móti
Eins og með öll deilumál er ýmislegt sem mælir með og ýmislegt sem mælir á móti. Sterkustu rök sem færð eru fyrir veiðibanni eru að stofnar þoli ekki veiði og að hvalveiðar skaði ferðaþjónustu.  Við þetta bætast svo tilfinningaleg rök svo sem þau að hvalir séu greind spendýr og ekki megi nálgast veiðar á þeim á sama hátt og á öðrum sjávardýrum.  Þessi rök skyldi ekki vanmeta og vega þau síst minna en önnur praktískari rök.

Sjálfur er ég þó stuðningsmaður þess að hvalveiðar séu stundaðar. 

Hvalur er nytjastofn sem þolir veiði. 
Árið 1195 fór fram viðamikil talning á hrefnu og var áætlað að heildarfjöldi væri um 184 þúsund dýr í svo kölluðum Mið - Atlandshafsstofni og NA Atlantshafsstofni og við Íslandsstrendur væru um 43.000 dýr.  Samkvæmt talningum árin 1987 og 1989 og fyrri merkingum við strendur Kanada var áætlað að stofnstærð langreyðar á N-Atlantshafi væri a.m.k. 50 þús. dýr og þar af um 25 þúsund hér við land.  Samkvæmt talningunum 1995 voru um 9.200 sandreyðar í N-Atlantshafi.  Flest bendir svo til þess að eftir margra ára friðum hafi þessir stofnar allir styrkst til muna, og ekki þarf það að koma á óvart.  Reglugerð, Einars Kr. Guðfinnssonar, fyrirrverandi sjávarútvegsráðherra um leyfi til veiða á 150 langreyðum á ári og 200 hrefnum verður því að teljast afar hófstillt.

Hvalir eru í samkeppni við útgerð
Talið er að hver hvalur éti um það bil 2-4% af þyngd sinni á dag. Áætlað hefur verið að þær 83 tegundir hvala sem finnast í heiminum éti um 300 til 500 milljón tonn af sjávarfangi árlega. Það er um það bil 3 til 5 sinnum meira en fiskveiðifloti allra landa aflar.

Hér við land er talið að hvalir éti um 6 milljónir tonna af sjávarfangi árlega sem skiptist niður í um 4 milljónir tonna af átu og smokkfiski og 2 milljónir tonna af fiski. Hrefnan er langatkvæðamesta fiskætan.

Ef við reiknum með því að hver hrefna við landið éti 3% af þyngd sinni á dag og hrefnurnar séu 43.000 í kringum Ísland, þá er heildarfæðan um það bil 9.030 tonn á dag af fæðu. Þetta er miðað við að hrefnan sé að meðaltali 7 tonn, en hrefna er oftast á bilinu 5 - 10 tonn á þyngd. Á ársgrundvelli þýðir þetta að bara hrefnustofninn í kringum landið sé að éta tæpar 1,8 milljónir tonna af fæðu á ári miðað við að hrefnan sé hérna í 200 daga á ári. Þessar tölur eru reiknaðar út frá upplýsingum Hafrannsóknarstofnunar og sýna fyrst og fremst grófa mynd af áti hvala. Hrefnan er aðeins einn hvalastofna af mörgum hér við land og hafa allir þessir hvalir í kringum Ísland gífurleg áhrif á fiskistofna og aðra nytjastofna í sjónum.

Hvalveiðar eru arðbærar og atvinnuskapandi
Mat þeirra sem best þekkja til er að ákvörðun Einars K. fyrrverandi sjávarútvegsráðherra um atvinnuveiðar geti leitt til þess að til verði 250 til 300 störf við veiðar, vinnslu og önnur störf.  Ekki er ósennilegt að þær 150 langreyðar og 200 hrefnur sem nú verður heimilt að veiða gefi af sér 3000 til 3500 tonn af kjöti og rengi.  Vafalaust er slíkt magn afar verðmætt séu á annað borð markaðir fyrir kjötið.  Vanir markaðsmenn á þessu sviði telja að svo sé.  Það er reyndar algerlega fráleitt að ríkið bregði fótum fyrir atvinnulífið á þeim forsendum að ekki séu markaðir til staðar.  Hafi fyrirtæki trú á því að hvalveiðar séu arðbærar og vísindamenn telja stofninn þola veiðina þá á að hefja veiðar.

Fylgt úr hlaði
Ávinningurinn af sjálfbærum hvalveiðum snýst sem sagt ekki eingöngu um verðmæta- og atvinnusköpun sem tengist þeim beint. Með skynsamlegri nýtingu hvalastofna væri hægt að auka veiði á þorski og öðrum arðbærum tegundum. Þar er verið að tala um tugi milljarða króna í útflutningstekjum til viðbótar þeirri verðmæta- og atvinnusköpun sem hvalveiðarnar færa okkur.

Vonbrigðin eru eftir sem áður sú ákvörðun sjávarútvegsráðherra að heimld til atvinnuveiða séu eingöngu til eins árs.  Það merkir að birgjar geta ekki verið vissir um að varan (hvalkjöt) verði áfram í boði.  Markaðssetning, vöruþróun og fleira verður erfið þegar ekki er hægt að tryggja stöðugt framboð.  Verslanir hika við að veita hillupláss og þar fram eftir götunum.  Ég óttast að þessi ákvörðun valdi skaða en fagna því að hvalveiðar hefjast nú innan skamms.

Athugasemdir

[Aðalsteinn Bjarnason, 21.2.2009 kl. 00:36]

Góður pistill Ellliði. Hjartanlega sammála.

[Sigurjón, 21.2.2009 kl. 00:39]

Góður pistill hjá þér Elliði og hafðu þakkir fyrir það.

[Sigurjón Þórðarson, 21.2.2009 kl. 00:45]

Þetta er mjög varlega reiknað en samt sem áður ertu að telja á baunirnar. 

Fiskarnir eru miklu stærri lífmassi en hvalirnir og éta hverjir aðra í stórum stíl og sömuleiðis aðrar lífverur og þeir þurfa sömuleiðis að éta a.m.k. 2 % af þyngd sinni á dag einungis til þess að draga fram lífið og þá er ég ekki að tala um vöxt.

Það er einsog að margir þeir sem trúa á kvótakerfið og ráðgjöf Hafró leggi ekki samana tvo og tvo.

[Lúðvik S (IP-tala skráð) 21.2.2009 kl. 02:18]

Bankastjóragræðgin er hlægileg miða við hvernig við höfum farið offarir gagnvart sjávarlífi, spendýr halda sig þar sem æti er, er það til staðar á íslandsmiðum?

[Elinóra Inga Sigurðardóttir, 21.2.2009 kl. 12:21]

Mjög góð úttekt á afar flóknu en mikilvægu máli.

[Jón Logi (IP-tala skráð) 22.2.2009 kl. 13:13]

Athyglisvert allt saman.

Nú er það svo, að við verðum "óvinsæl" fyrir hvalveiðar. Og fyrir veiðar á langreyði enn óvinsælli en fyrir veiðar á hrefnu. (Langreyðinni hefur tekist að komast á einhverja lista fyrir hvali í útrýmingarhættu) .

Því skildi ég ekkert í því að vera að veiða nokkrar hrefnur frekar en bara dágóðan slatta, fyrst stofninn er stór og orðsporið flekkað hvort eð er.

Með langreyði er ég ekki eins viss. Og þetta með markaðinn, er það satt eða ekki að ekki hafi tekist að selja kjötið frá því í den?